Οι υδροβιότοποι της Αττικής αντιστέκονται!

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΚΟΝΤΗ 

 «Τα μπάζα και τα σκουπίδια έχουν καταλήξει να είναι κάτι σαν το φυσικό τοπίο στις εκβολές του Κηφισού και του Ιλισού. Μέσα σε αυτό το υποβαθμισμένο περιβάλλον, ήταν εκπληκτικό ότι κατάφερα να εντοπίσω ένα κοπάδι από Αλκυόνες, που είναι ένα από τα αγαπημένα μου πουλιά. Θεωρούνται εξαιρετικά σημαντικό είδος και τα πολλά τους χρώματα τα κάνουν να φαίνονται τόσο εντυπωσιακά!». 

Ο Μιχάλης Κωτσάκης, μηχανολόγος στο επάγγελμα, αποφάσισε πριν από τέσσερα χρόνια να δώσει υπόσταση στο χόμπι του, συμβάλλοντας ως εθελοντής στο Πρόγραμμα Καταγραφής της Ορνιθοπανίδας, της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Στην τελευταία του εξόρμηση, στις εκβολές του Κηφισού, του Ιλισού καθώς και του ρέματος της Πικροδάφνης, συνέλεξε εντυπωσιακά στοιχεία, τα οποία έχουν ήδη βοηθήσει τους ερευνητές βιολόγους να εξάγουν νέα και χρήσιμα δεδομένα. 

 Με μοναδικά όπλα τη φωτογραφική του μηχανή και την παρατηρητικότητά του, κατέγραψε στις δύο περιοχές περισσότερα από 22 σπάνια είδη πτηνών, μεταξύ των οποίων ασημόγλαροι, κορμοράνοι, σταχτοσουσουράδες, πρασινοκέφαλες πάπιες, ακόμα και πράσινους παπαγάλους! «Ξεχωρίζω το λαμπροβούτι, το οποίο πέρασε μπροστά από τον φακό της μηχανής μου ενόσω παρατηρούσα μια ομάδα χειμωνογλαρόνων. 

 Επίσης, εντόπισα συνολικά έξι αρπακτικά, ανάμεσά τους και μια γερακίνα, τα οποία επιτίθεντο σε ένα κοπάδι ψαρονιών», αναφέρει ο εθελοντής της περιβαλλοντικής οργάνωσης, μεταφέροντας εικόνες που παραπέμπουν σε φυσικούς παράδεισους και σίγουρα όχι στον φαληρικό όρμο. Παρά την εγκατάσταση ολυμπιακών ακινήτων στην ίδια περιοχή, την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος, τη ρύπανση των υδάτων και τα οικοδομικά, αστικά και κάθε λογής απόβλητα, οι υδροβιότοποι της δυτικής ακτής της Αττικής εξακολουθούν να αντιστέκονται!

«Μνήμη» 

 Η Μαργαρίτα Τζάλη, συντονίστρια του Δικτύου Υπευθύνων Παρακολούθησης της Ορνιθολογικής Εταιρείας, αποδίδει τη διατήρηση της φυσικής ζωής στην πυκνοκατοικημένη περιοχή στο βιολογικό σύστημα πλοήγησης των πτηνών. Μόλις πριν από μερικά χρόνια, οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως η μεταναστευτική πορεία των πτηνών περνά και στον γενετικό τους κώδικα, με αποτέλεσμα τα αποδημητικά κοπάδια να περνούν κάθε χρόνο από τις ίδιες περιοχές του πλανήτη. 

 «Το γεγονός ότι τα πουλιά δεν έχουν εγκαταλείψει ολοκληρωτικά αυτές τις περιοχές δείχνει πως έχουν μνήμη των περιοχών που χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν. Ακόμα και αν πρόκειται για πολύ μικρούς υγρότοπους, έχουν μεγάλη σημασία για την άγρια ζωή, καθώς αποτελούν οάσεις μέσα στον αστικό ιστό. Επιπλέον, οι περιοχές αυτές χρησιμοποιούνται από μεταναστευτικά είδη ως σταθμοί ανεφοδιασμού και ξεκούρασης», δηλώνει η Μ. Τζάλη. 

 Η σημερινή εικόνα των δύο περιοχών, βέβαια, θυμίζει ελάχιστα την οργιάζουσα φύση που συναντούσε κανείς εκεί τους προηγούμενους αιώνες. «Το δέλτα του Κηφισού μοιάζει περισσότερο με γιώτα», λέει χαρακτηριστικά ο Μ. Κωτσάκης. «Ο ιστορικός ποταμός της Αθήνας εκβάλλει κοντά στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, ενώ μερικές δεκάδες μέτρα πιο ανατολικά χύνεται στη θάλασσα και ο Ιλισός. Μεταξύ τους βρίσκεται ένας λοφίσκος με βλάστηση, που είναι ίσως το μόνο απείραχτο φυσικό σημείο», συμπληρώνει. 

 Καλύτερη είναι η εικόνα στις εκβολές του ρέματος της Πικροδάφνης, στα όρια του Παλαιού Φαλήρου με τον δήμο Αλίμου. «Στην Πικροδάφνη έχουν διατηρηθεί κάποιοι καλαμιώνες, που επιτρέπουν στα μικρότερα πουλιά να κρυφτούν. Εκεί ήταν που εντόπισα μια μικρή αποικία πράσινων παπαγάλων. Αντιθέτως, στον Κηφισό και τον Ιλισό συναντάμε πλέον είδη που περισσότερο έχουν σχέση με τη θάλασσα. Τα ποταμίσια πτηνά έχουν περιοριστεί σημαντικά», καταλήγει ο εθελοντής της Ορνιθολογικής Εταιρείας. 

SOS για τη διατήρηση των «νησίδων» ζωής 

Με την ύπαρξη μιας τόσο πλούσιας ορνιθοπανίδας σε δύο περιοχές που ασφυκτιούν από τσιμέντο, μοιραία αναλογίζεται κανείς πόσο περισσότερο θα μπορούσαν να αναβαθμιστούν οι βιότοποι Κηφισού, Ιλισού και Πικροδάφνης, με κάποιες μικρές παρεμβάσεις πρασίνου. Για την Ορνιθολογική Εταιρεία Ελλάδας, όμως, αυτό που επείγει σήμερα δεν αφορά τη βελτίωση της εικόνας των δύο υγροτόπων, αλλά τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τη διατήρηση έστω και αυτών των μικρών «νησίδων» φυσικής ζωής της Αττικής. 

 «Προτού αρχίσουμε να σκεφτόμαστε για τη βελτίωση της εικόνας των περιοχών αυτών, θα πρέπει να αναλογιστούμε τι θα πρέπει να γίνει για να διατηρηθούν. Η πολιτεία οφείλει να τους προστατεύσει, οριοθετώντας τους και διαθέτοντας οικονομικούς πόρους για την αποκατάστασή τους. Μέσα από το πρόγραμμα Προστασίας και Ανάδειξης των Υγροτόπων της Αττικής, που υλοποιείται από την Ορνιθολογική σε συνεργασία με το ΕΛΚΕΘΕ, κάναμε ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, καταθέτοντας πρόταση οριοθέτησης 75 υγροτόπων και ρεμάτων της Αττικής το 2010, με σκοπό τη θεσμική κατοχύρωσή τους. 

 Μέσα σε αυτούς τους υγροτόπους περιλαμβάνονται οι εκβολές Πικροδάφνης, Κηφισού και Ιλισού. Ενα σημαντικότερο βήμα για την προστασία των εκβολών αποτελεί το σχέδιο νόμου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας, που παρουσιάστηκε φέτος από τον ΟΡΣΑ, στον οποίο ο παράκτιος υγρότοπος του Φαληρικού Δέλτα και οι εκβολές της Πικροδάφνης αντιμετωπίζονται ως επιφανειακά υδάτινα οικοσυστήματα, που διατηρούν σημαντικά οικολογικά και υδρολογικά χαρακτηριστικά και χρήζουν προστασίας», επισημαίνει η Μαργαρίτα Τζάλη από την Ορνιθολογική.